بررسی کربلا شهری که در قلب کشور عراق و در غرب رود فرات قرار داره و فاصله اش تا بغداد ۱۰۸ کیلومتره. کربلا بیشتر به حرم امام حسین (ع) معروفه و به خاطر وقایع عاشورا، یکی از مهمترین شهرهای زیارتی برای شیعیان به حساب میاد.
ریشه تاریخی کربلا
تاریخ شهر کربلا به دوران باستان و تمدن های بین النهرین برمی گرده. بعضی ها میگن نام کربلا از کلمه بابلی “قرب الله” گرفته شده که به معنی نزدیکی به خداست. برخی دیگه هم معتقدند که “کربلا” از “کوربابل” میاد، به معنای مجموعه ای از روستاهای باستانی بابل مثل “نینوی” و “غاضریه”.
جالبه بدونی کربلا در زمان های قدیم یه بیابون بود و سرزمین چندان معروفی نبود، اما از سال ۶۱ هجری قمری و پس از واقعه عاشورا، به‌خاطر آرامگاه امام حسین (ع) و یارانش به یکی از زیارتگاه های مهم عراق تبدیل شد.
نام های دیگر کربلا
کربلا توی منابع باستانی چند نام دیگه هم داره. مثلاً “طف” یکی از نام های این منطقه است. به کربلا گاهی “حیره” هم گفته می شد که الان بیشتر با نام “حائر” شناخته میشه. حتی در دوره متوکّل عباسی، وقتی دستور ویران کردن قبر امام حسین (ع) رو داد، آب دور قبر متوقف شد و مانع از تخریب اون شد، که این هم به یه افسانه معروف تبدیل شده.
خود امام حسین (ع) هم وقتی به این سرزمین رسید، بعد از شنیدن نام کربلا، فرمود: أللّهُمَّ إنّي أعُوذُ بِكَ مِنَ الكَربِ والبَلاء یعنی “خدایا از سختی‌ها و بلاهای این سرزمین به تو پناه می‌برم”.
امروزه کربلا شهری پر از زیارتگاه ها، حسینیه ها و اماکن مذهبیه که هرساله میلیون ها زائر از سراسر دنیا برای زیارت امام حسین (ع) به اینجا میان و این شهر رو یکی از مهم ترین شهرهای زیارتی جهان اسلام کرده.
امام حسین (ع) و کاروانش در چه روزی به کربلا رسیدند؟
روایته امام حسین (ع) یه بخشی از زمین کربلا رو، که الان آرامگاه خودش و شهدای کربلا توش قرار داره، به مساحت ۳۶ کیلومتر مربع، از مردم نینوا و غاضریه با ۶۰ هزار درهم خرید. توی این معامله باهاشون شرط کرد که بعد از واقعه عاشورا، مردم رو برای زیارت آرامگاهش راهنمایی کنن و تا سه روز از زائرها پذیرایی کنن.
چه کسانی در حرم امام حسین (ع) دفن شده‌اند؟
در هر گوشه از حرم امام حسین (ع)، پیکر یکی از یاران و عزیزان او، مثل حضرت علی اکبر و حضرت علی اصغر، به خاک سپرده شده. همچنین بزرگانی مثل حبیب بن مظاهر و ابراهیم مجاب هم در این مکان مقدس دفن هستن و ضریح جداگانه ای دارن. حالا بریم کمی بیشتر با این دو شخصیت آشنا بشیم و ببینیم چطور به این جایگاه رسیدن.
ابراهیم مجاب؛ نواده امام موسی کاظم (ع)
سید ابراهیم، فرزند سید محمد عابد و نوه امام موسی کاظم (ع)، در سال ۲۴۷ هجری قمری به کربلا اومد و در اونجا ساکن شد. این دوران با حکومت محمد منتصر، فرزند متوکل عباسی همزمان بود. منتصر برخلاف پدرش، به علویان احترام می ذاشت و اجازه داد زیارت امام حسین (ع) دوباره انجام بشه. یکی از داستان های معروف درباره سید ابراهیم اینه که وقتی برای زیارت اومد، به مرقد امام حسین (ع) سلام کرد و با گفتن “السلام علیک یا جدا” به امام سلام داد. به گفته روایت‌ها، از داخل ضریح امام پاسخ “و علیک السلام یا ولدی” شنید، که همین باعث شد او به ابراهیم مجاب (یعنی کسی که پاسخ سلامش داده شده) معروف بشه.
حبیب بن مظاهر؛ یار وفادار و فرمانده سپاه امام حسین (ع)
حبیب بن مظاهر، از طایفه بنی اسد و اهل کوفه بود. او از اصحاب خاص امام علی (ع) و از شیعیان شناخته شده اون زمان به حساب می اومد. حبیب در جنگ های صفین، نهروان و جمل کنار امام علی (ع) جنگید و جزو افراد ویژه‌ای بود که به علم خاصی که “علم منایا و بلایا” معروفه، آگاه شد. همچنین، عضوی از گروه شجاع شرطة الخمیس بود که به امیرالمؤمنین وفادار بودن.
حبیب از همون ابتدای نهضت امام حسین (ع)، به حمایت از مسلم بن عقیل پرداخت و در کوفه برای او بیعت جمع کرد. وقتی امام حسین (ع) خبر شهادت مسلم رو شنید، نامه ای به حبیب نوشت و او رو دعوت کرد تا به کربلا بیاد. در کربلا، امام حسین (ع) حبیب رو به فرماندهی جناح چپ سپاه خودش منصوب کرد. حبیب تمام تلاشش رو کرد تا طایفه بنی اسد رو برای یاری امام به میدان بیاره، اما سپاه اموی مانع از پیوستن اونا به کاروان امام حسین (ع) شد.
۱۰ درب حرم امام حسین (ع)؛ نگاهی به دروازه‌های مقدس این مکان شریف
حرم امام حسین (ع) ۱۰ تا درب داره که هر کدوم به یه محله یا خیابان نزدیک حرم باز میشه. این درب ها هر کدوم مسیر خاص خودشون رو دارن و برای زائران اهمیت زیادی دارن. اینجا با این درب ها بیشتر آشنا می شیم:
- باب القبله: قدیمی ترین درب حرم، که توی صحنه.
- باب الرجاء: دربی که بین باب القبله و باب قاضی الحاجات قرار داره.
- باب قاضی‌الحاجات: درب روبروی سوق العرب.
- باب الشهداء: درب که زائرها ازش میرن به سمت بارگاه حضرت ابوالفضل (ع).
- باب الکرامه: درب واقع در شمال شرقی صحن.
- باب السلام: درب وسط ضلع شمالی حرم.
- باب السدره: درب شمال غربی حرم.
- باب السلطانیه: درب غربی صحن.
- باب راس‌الحسین: درب میانه ضلع غربی صحن.
- باب الزینبیه: درب جنوب غربی حرم.
هرکدوم از این درب ها یه داستان خاص خودش رو داره و مسیری متفاوت به سمت حرم امام حسین (ع) رو نشون میده.
اماکن تاریخی و مذهبی این شهر مقدس
کربلا، به عنوان یکی از مهم ترین مقاصد زیارتی جهان اسلام، مکان های تاریخی و مذهبی فراوانی داره که هرکدوم یادآور حماسه عاشورا و شخصیت های بزرگ تاریخ اسلام هستن. در اینجا با برخی از این اماکن آشنا می‌شیم:
حرم مطهر امام حسین (ع): جایی که پیکر مطهر امام حسین (ع) و یارانش پس از واقعه عاشورا به خاک سپرده شده‌اند.
حرم مطهر ابوالفضل العباس (ع): حرم حضرت عباس (ع)، علمدار کربلا که جانانه در دفاع از امام حسین (ع) جنگید.
تلّ زینبیه: تپه ای که حضرت زینب (ع) پس از واقعه عاشورا از آنجا به میدان نگریست و شاهد وضعیت لشکر امام حسین (ع) بود.
خیمه گاه (مخیّم): محل استراحت و اقامت کاروان امام حسین (ع) در روزهای قبل از حادثه عاشورا.
کف العباس (چپ): محلی در کنار نهر فرات که حضرت عباس (ع) برای آوردن آب برای کودکان از آنجا عبور کرد.
کف العباس (راست): جایی که حضرت عباس (ع) در تلاش برای رسیدن به فرات و آوردن آب با دشمنان مبارزه کرد.
شیر فضّه: جایی که حضرت عباس (ع) در مسیر خود به سمت فرات از آنجا عبور کرد.
مرقد صاحب الزمان (ع): مرقدی که به حضرت مهدی (عج) نسبت داده می‌شود.
محل ملاقات امام حسین (ع) با عمر سعد: جایی که امام حسین (ع) در روزهای پیش از جنگ با عمر سعد دیدار کرد.
مقام علی اکبر (ع): مکانی که حضرت علی اکبر (ع) در روز عاشورا برای نبرد آماده می‌شد.
مقام علی اصغر (ع): جایی که حضرت علی اصغر (ع) در هنگام شهادت در دستان پدرش امام حسین (ع) بود.
مرقد ابن حمزه: محل دفن ابن حمزه، یکی از شهدای کربلا.
مرقد امام صادق (ع): مرقد امام صادق (ع)، امام ششم شیعیان که در کربلا دفن شده است.
مرقد ابن فهد حلّی: محل دفن عالم بزرگ شیعه، ابن فهد حلّی.
مقام امام موسی کاظم (ع): مکانی که به امام موسی کاظم (ع) نسبت داده می شود و از زیارتگاه های مهم کربلا است.
مکانهای زیارتی دیگر در کنار حرم امام حسین (ع)
کربلا علاوه بر حرم امام حسین (ع)، مکان های زیارتی دیگه ای هم داره که حتماً باید بهشون سر بزنید. گروه زیارتی ماهد سیر با تور کربلا این امکان رو فراهم کرده که شما بتونید این مکان ها رو در قالب زیارت دوره و گشت های نیم روزی گروهی بازدید کنید.
نهر علقمه:
نهر علقمه یکی از نهرهای معروف کربلاست که زمانی از فرات جدا می شد و به سمت کوفه می رفت. گفته میشه که امام صادق (ع) در یکی از سفرهاش به این نهر اشاره کرده و فرمود: «تو در روز عاشورا چرا آب رو از امام حسین (ع) دریغ کردی؟» ابن علقمی وقتی این رو شنید، نهر رو پر کرد و از اون به بعد به نهر علقمی معروف شد.
الان دیگه اثری از این نهر باقی نمو نده، ولی خیابانی که قبلاً در این مسیر بوده، به اسم نهر علقمی شناخته میشه.
امروزه، نهر “الحسینی” در کنار مقام صاحب الزمان (ع) در شمال کربلا جریان داره که البته هیچ ارتباطی با نهر علقمی نداره.
مقام حضرت صاحب الزمان (ع):
این مقام یکی از معروف ترین مکان های زیارتی در کربلاست که در شمال شهر و در محله باب السلامه قرار داره، دقیقاً در سمت چپ نهر الحسینی. این مکان به یاد حضرت مهدی (ع) ساخته شده و جاییه که می‌تونی در کنار نهر الحسینی، به یاد امام زمان (ع) بایستی و دلت رو به امید و آرزوهای خوب پر کنی.
تلّ زینبیه:
تلّ زینبیه در سمت جنوب غربی حرم امام حسین (ع) و در نزدیکی درب زینبیه قرار داره. اینجا جایی بود که حضرت زینب (س) برای آگاهی از وضعیت جنگ در روز عاشورا به اون میومدن و از اونجا می دیدن که چه اتفاقاتی داره می افته.
در کتاب تاریخ و جغرافیای کربلا گفته شده که حضرت زینب (س) بارها از خیمه ها بیرون می اومدن و به این تپه می رفتن تا از نزدیک صحنه های جنگ رو ببینن. این صحنه ها چقدر سخت و دردناک بودن که خواهر امام حسین (ع) این همه رنج و غم رو تحمل می‌کرد.
